Terapia ACT

ACT – terapia akceptacji i zaangażowania

ACT można przeczytać jako jedno słowo i  tej formie przetłumaczyć jako „działaj”, choć faktycznie jest to skrót od  angielskiej nazwy Acceptance and Commitment Therapy co na polski tłumaczymy jako terapia akceptacji i zaangażowania. Jest to jedna z najpopularniejszych metod psychoterapii i treningu psychologicznego, należąca do tzw. trzeciej fali terapii behawioralnej. Koncentruje się na akceptacji tego czego nie można kontrolować, oraz na zaangażowaniu w działania zgodne z własnymi wartościami. ACT pomaga rozwijać elastyczność psychologiczną, radzenie sobie z trudnościami życiowymi i skupianie uwagi na tym, co naprawdę ważne.

 

Twórcy terapii akceptacji i zaangażowania uważają, że cierpienie człowieka nierzadko ma swoje źródło w… jego myślach, a co za tym idzie w zachowaniach. Ludzkie cierpienie z punktu widzenia terapii ACT jest postrzegane jako skutek normalnych procesów psychicznych.

Podczas terapii ACT analizuje się takie zachowania oraz myśli, które pojawiają się w głowie klienta i w trakcie leczenia podejmowane są próby uświadomienia mu, że kiedy zacznie zachowywać się inaczej, jego samopoczucie będzie stawało się z biegiem czasu coraz lepsze.

 

Kluczowe procesy w modelu ACT

To proces oddzielenia się od myśli i uczuć, traktując je jako obiekty, a nie jako fakty. Dzięki temu można zobaczyć swoje myśli z dystansem i uniknąć, by kontrolowały one nasze działania

W ACT kładzie się nacisk na akceptację swoich myśli i uczuć, nawet jeśli są one trudne czy bolesne. Akceptacja nie oznacza jednak uległości; raczej chodzi o to, by przestać walczyć z tym, co nieuniknione, i skupić się na konstruktywnym działaniu.

Terapia ACT rozwija umiejętność bycia obecnym w teraźniejszości. Uczy technik, takich jak medytacja uważności (mindfulness), które pomagają zwiększyć świadomość swoich myśli, uczuć i otoczenia.

ACT zachęca do identyfikowania swoich wartości życiowych i podejmowania działań zgodnych z nimi. Kładzie się nacisk na to, aby decyzje i działania były zgodne z głębokimi przekonaniami i celami życiowymi.

Kluczowe w ACT jest podejmowanie działań zgodnych z własnymi wartościami, pomimo ewentualnych trudności czy niepewności. To zaangażowanie w życie i podejmowanie ryzyka dla osiągnięcia znaczących celów.

Przeciwieństwem elastyczności psychologicznej jest jej brak ujawniający się poprzez sztywną dominację automatycznych reakcji psychicznych bez uwzględnienia zmieniających się uwarunkowań i kontekstu oraz wybranych wartości – zdarza się to często, gdy osoby są w fuzji z oceniającymi i opisującymi ich myślami, próbują unikać doświadczania niechcianych przeżyć, tracąc kontakt z tu i teraz.

Transdiagnostyczne podejście ACT

Kluczową cechą modelu elastyczności psychologicznej jest jego transdiagnostyczność. Oznacza to, że można przy pomocy tych samych kategorii rozpisać na nim każdy problem psychiczny.

Dla kontrastu, w terapii poznawczo-behawialnej nacisk kładziony jest na nauczenie się wielu modeli problemów psychicznych połączonych z daną jednostką diagnostyczną wedle DSM/ICD (osobny model dla lęku społecznego, osobny dla zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego itd.).

W ACT, o ile nie jest się zmuszonym zewnętrznymi okolicznościami jak praca w szpitalu, wymogi ubezpieczyciela czy prowadzenie badania naukowego, które otrzyma grant tylko pod wąsko określonymi warunkami, terapeuta może zrezygnować z diagnoz według DSM/ICD i stosować ten sam model rozumienia cierpienia i rozwoju ludzkiego, aby pracować z szerokim zakresem osób prezentujących różnorodne, nachodzące na siebie z różnych diagnoz objawy.

Samo etykietowanie diagnostyczne stworzyło też nowy problem. Większość z klientów nie czyta przecież podręcznika diagnostycznego i nie wie, że dla wygody diagnosty powinni mieć jeden konkretny syndrom pasujący pod jeden wycinkowy model np. tylko lęk społeczny albo samą depresję. Wręcz przeciwnie, współwystępowanie kilku różnych diagnoz jest częściej regułą niż wyjątkiem, a dana ściśle określona diagnoza rzadko ma wpływ na sam proces terapii.

W kontraście do objawowych DSM i ICD, konceptualizacja przypadku ACT skupia się na transdiagnostycznych procesach u podstaw cierpienia ludzkiego. W związku z niepomyślnymi przejściami od strony naukowej Steven Hayes nie przepada jednak za pojęciem transdiagnostyczności, argumentując, że to jak nazywanie wszystkich osób nie mających problemu alkoholowego niealkoholikami – jest to wprawdzie intuicyjnie zrozumiałe, ale niekoniecznie powinno być czołowym punktem odniesienia. Zamiast tego proponuje określenie model „opartego na procesach terapeutycznych” (process-based therapy).

Terapeuta wedle niego zajmuje się nie etykietami, a tendencją do unikania, zbytniego słuchania się własnych myśli, braku kontaktu z tu i teraz oraz własnym Ja, niewiedzą o własnym sensie życia i brakiem działania lub szybko wypalającą się impulsywnością. To pozwala na łatwiejsze dostosowanie się do klienta – niezależnie od tego, jaki problem widać na zewnątrz.

Dowody naukowe na skuteczność ACT

Badania wskazują, że ACT jest skutecznym narzędziem pracy w szerokim zakresie problemów psychicznych, od depresji przez różnorodne problemy lękowe, przez zaburzenia odżywiania, uzależnienia, borderline (jako dodatek do DBT) aż po schizofrenię.

Poza tym istnieją badania wskazujące na użyteczność modelu elastyczności psychologicznej w pracy coachingowej, w środowisku pracowniczym oraz rywalizacji sportowej.

Badania naukowe nad ACT pokazują między innymi, że:

Psychoterapia ACT jest skuteczną metodą pomocy w szerokim zakresie problemów psychicznych m.in. z depresją, lękiem, uzależnieniami (narkotyki, alkohol, nikotyna), problemami somatycznymi (radzeniem sobie w obliczu raka, cukrzycy, epilepsji, przewlekłego bólu), utratą wagi, samokrytyką (np. A-Tjak et al. 2015; Hayes et al. 2013).

Trening ACT sprzyja rozwojowi osobistemu i podwyższeniu jakości życia (np. Bohlmeijer et al. 2015) oraz osiąga pozytywne efekty w pracy z osobami, które dotychczas uczestniczyły w innej psychoterapii i nie odniosły z niej korzyści (Clarke et al. 2014; Gloster et al. 2015).

Zmniejsza przeżywany stres, zwiększa kontrolę nad własnym działaniem i kreatywność w radzeniu sobie z trudnościami (Bond, Flaxman, Bunce, 2008; Bond, Bunce 2000; Flaxman, Bond 2010; Vilardaga et al. 2011; Biron, van Veldhoven 2012).

ACT zapewnia wyższą wydajność pracy, lepsze samopoczucie w niej i zdrowie psychiczne, chroniąc przez  wypaleniem zawodowym i emocjonalnym wycieńczeniem (Bond, Bunce 2003; Bond, Flaxman 2006), a u sportowców podwyższa wydajność aż do 37% (Gardner, Moore 2012).

Każdy element ACT jest aktywnym procesem zmiany – terapia i trening składają się wyłącznie z procesów o udowodnionej naukowo skuteczności (np. Levin et al. 2012).

ACT jest skuteczny prowadzony zarówno w gabinecie, jak i przez internet (Lappalainen et al. 2014).

ACT jest skuteczniejszy niż CBT (terapia poznawczo behawioralna; Ruiz 2012) lub tak samo skuteczny jak CBT (np. Öst 2014; A-Tjak et al. 2015).

Za: https://uczesieact.pl/