„Idź na spacer na świeżym powietrzu – tam czeka na ciebie spokój.”

Chociaż to nie jest bezpośredni cytat z „Rozmyślań”,  dobrze oddaje ducha myśli Marka Aureliusza, który często podkreślał znaczenie życia w zgodzie z naturą i odnajdywania spokoju w prostych czynnościach.

Spacerowanie, czyli zwykła aktywność fizyczna polegająca na chodzeniu, od wieków była związana z refleksją filozoficzną. Filozofowie często wykorzystywali spacery jako sposób na pogłębienie swoich myśli, medytację nad problemami filozoficznymi, a także jako sposób na zrozumienie świata i samego siebie.

W trakcie spaceru mamy rzadką okazję oderwać się od zewnętrznych bodźców, które na co dzień dominują nasze życie. Bezpośredni kontakt z naturą, odcięcie od hałasu i zgiełku miasta sprzyja wyciszeniu umysłu. Ten spokój pozwala na lepsze skupienie się na swoich myślach, emocjach i wewnętrznych odczuciach. W czasie spaceru rytm kroków i rytm myśli mogą się zharmonizować, co sprzyja głębszej refleksji. 

W czasie spaceru, wolni od pośpiechu, możemy zadać sobie pytania, które rzadko pojawiają się w codziennym życiu. Kim jestem? Co jest dla mnie ważne? Jakie są moje prawdziwe pragnienia i lęki? Spacer stwarza przestrzeń, w której te pytania mogą się pojawić, a odpowiedzi, choć nie zawsze łatwe, mogą stopniowo się wyłaniać.

Podczas spaceru można skupić się na swoich reakcjach na otoczenie – co przyciąga naszą uwagę, jakie myśli pojawiają się w odpowiedzi na bodźce zewnętrzne. To, jak reagujemy na różne elementy otoczenia, może wiele powiedzieć o naszym stanie wewnętrznym, lękach, pragnieniach czy ukrytych przekonaniach.

Podczas spacerów często przychodzą do głowy nowe pomysły i inspiracje. Friedrich Nietzsche podkreślał, że jego najlepsze myśli przychodziły mu do głowy właśnie podczas długich wędrówek po górach. Spacerowanie sprzyjało twórczemu myśleniu, co było kluczowe w jego filozoficznych poszukiwaniach.

Spacerowanie sprzyja także procesowi akceptacji siebie. Przebywając w samotności i ciszy, możemy skonfrontować się z różnymi aspektami naszej osobowości – zarówno tymi, które akceptujemy, jak i tymi, które próbujemy ukryć lub zmienić. To spotkanie z samym sobą jest pierwszym krokiem ku POZYTYWNEJ TRANSFORMACJI, ku głębszemu zrozumieniu i akceptacji własnej tożsamości.

Spacerowanie może również stanowić metaforę życia filozoficznego. Tak jak w spacerze, gdzie nie zawsze cel jest najważniejszy, a raczej sam proces, tak w filozofii często chodzi o ciągłe poszukiwanie, kwestionowanie i rozwijanie myśli, niż o znalezienie ostatecznych odpowiedzi.

Spacerowanie było istotnym elementem życia wielu filozofów, którzy wykorzystywali tę prostą czynność jako sposób na stymulację myślenia i rozwijanie nowych teorii. Oto kilku z nich:

1. Immanuel Kant (1724-1804)

Immanuel Kant był znany z niezwykłej regularności swoich codziennych spacerów po Królewcu (dzisiejszym Kaliningradzie). Jego spacer był tak punktualny, że mieszkańcy podobno ustawiali według niego zegarki. Kant używał tych spacerów jako sposobu na wyciszenie umysłu i refleksję nad swoimi filozoficznymi ideami, takimi jak słynne „Krytyki”.

2. Friedrich Nietzsche (1844-1900)

Friedrich Nietzsche przywiązywał ogromną wagę do spacerowania i często twierdził, że jego najlepsze myśli przychodziły mu do głowy podczas długich wędrówek. Nietzsche preferował spacery po górach, zwłaszcza w Szwajcarii, gdzie rozmyślał nad swoimi koncepcjami, takimi jak „wola mocy” czy „nadczłowiek”. Spacerowanie było dla niego nieodłącznym elementem procesu twórczego.

3. Jean-Jacques Rousseau (1712-1778)

Jean-Jacques Rousseau był wielkim entuzjastą spacerowania i przyrody. W swojej książce „Wyznania” (Confessions) Rousseau opisał, jak jego najlepsze pomysły przychodziły mu do głowy podczas spacerów po lesie. Spacerowanie było dla niego kluczowym momentem, w którym mógł oddać się introspekcji i kontemplacji, co z kolei przyczyniło się do rozwoju jego teorii na temat natury ludzkiej i społeczeństwa.

4. Henry David Thoreau (1817-1862)

Henry David Thoreau, amerykański filozof i przyrodnik, spędzał wiele czasu na spacerach po lasach wokół jeziora Walden. Jego dzieło „Walden, czyli życie w lesie” jest owocem jego doświadczeń związanych z życiem w harmonii z naturą, a regularne spacery były kluczowym elementem jego życia i filozofii transcendentalnej. Thoreau uważał, że spacerowanie w przyrodzie jest niezbędne do osiągnięcia duchowej i intelektualnej klarowności.

5. Ludwig Wittgenstein (1889-1951)

Ludwig Wittgenstein, jeden z najważniejszych filozofów XX wieku, znany był z tego, że spacerował podczas intensywnego myślenia. Często chodził samotnie po ogrodach i górach, szczególnie w Norwegii, gdzie szukał odosobnienia. W tych momentach rozwijał swoje koncepcje dotyczące języka, logiki i filozofii umysłu, które zrewolucjonizowały współczesną filozofię.

6. Søren Kierkegaard (1813-1855)

Duński filozof Søren Kierkegaard był zapalonym spacerowiczem, a jego spacery po Kopenhadze były często czasem intensywnej refleksji nad jego pracami. Kierkegaard wykorzystywał te spacery do rozważania swoich myśli na temat egzystencjalizmu, wiary i osobistego wyboru. Spacerowanie w mieście pozwalało mu również na obserwację ludzkiej natury i społeczeństwa.

7. Martin Heidegger (1889-1976)

Niemiecki filozof Martin Heidegger często chodził na spacery po Schwarzwaldzie, gdzie miał chatę, w której spędzał czas na pisaniu i medytacji. Jego spacery po lasach były integralną częścią jego myślenia nad fundamentalnymi zagadnieniami filozofii, takimi jak byt, czas i istnienie. Spacerowanie w przyrodzie pomagało mu zanurzyć się w głębokiej kontemplacji.

8. Stoicy również praktykowali spacerowanie

Zenon z Kition nauczał swoich uczniów w stoa poikile, czyli w „malowanym portyku” na ateńskiej agorze, co sugeruje, że spacerowanie miało swoje miejsce w kontekście jego nauk. Chociaż Zenon i jego uczniowie nie byli perypatetykami (czyli nie spacerowali podczas nauczania, jak Arystoteles i jego uczniowie), samo otoczenie portyku sugeruje, że filozofia stoicka była związana z publicznym, otwartym miejscem, w którym ludzie mogli spacerować i prowadzić rozmowy filozoficzne.

9. Sokrates

Spacerowanie było dla Sokratesa nie tylko formą fizycznej aktywności, ale także istotnym narzędziem w jego praktyce filozoficznej. Przemierzając ulice Aten, Sokrates angażował ludzi w dyskusje, kwestionował ich przekonania i prowokował do głębszego zastanowienia się nad życiem. Jego spacery stały się wręcz symbolem aktywnego poszukiwania prawdy i rozwoju intelektualnego, co miało ogromny wpływ na rozwój zachodniej filozofii.

Spacerowanie dla tych filozofów nie było jedynie formą relaksu, ale kluczowym elementem procesu twórczego, umożliwiającym osiągnięcie głębszego zrozumienia i rozwoju swoich teorii.

Spacerowanie, choć uniwersalne, przyjmuje różne formy i znaczenia w różnych kulturach na całym świecie. W zależności od kontekstu kulturowego, spacer może pełnić rolę społeczną, duchową, medytacyjną lub rekreacyjną, a jego praktyki często odzwierciedlają głębsze wartości i przekonania danej społeczności.

Spacer w kulturze zachodniej

W kulturze zachodniej spacerowanie często było związane z filozoficzną refleksją. Wielu europejskich filozofów, o czym pisałam wcześniej, wykorzystywało spacery do rozwijania swoich myśli. W XIX-wiecznej Europie spacery stały się również popularnym zajęciem rekreacyjnym wśród wyższych warstw społecznych, a parki miejskie były miejscem zarówno odpoczynku, jak i spotkań towarzyskich.

Współcześnie w kulturze zachodniej spacerowanie jest często związane z turystyką pieszą (hiking). Szczególnie w krajach takich, Norwegia czy Kanada, ale też Polska chodzenie po górach i szlakach turystycznych jest nie tylko formą aktywności fizycznej, ale także sposobem na kontakt z naturą i odskocznią od miejskiego zgiełku.

Pisząc o spacerowaniu dobrze też wspomnieć o passagiata.

Passagiata to włoskie słowo, które odnosi się do tradycyjnego wieczornego spaceru, który jest popularnym zwyczajem w wielu miastach i miasteczkach we Włoszech. Passaggiata odbywa się zwykle późnym popołudniem lub wieczorem, najczęściej tuż przed kolacją. Jest to czas, gdy ludzie wychodzą na ulice, aby spacerować, spotkać się z przyjaciółmi i rodziną oraz cieszyć się atmosferą miasta. Ten spacer to nie tylko forma rekreacji, ale także ważny element życia społecznego. Włosi często spotykają się na placach (piazza) lub głównych ulicach, rozmawiają, obserwują innych i po prostu cieszą się towarzystwem. Passaggiata jest również okazją do pokazania się i zobaczenia innych. Ludzie często ubierają się starannie, podkreślając swoją elegancję i styl. Spacer odbywa się zazwyczaj w centralnych częściach miasta, gdzie znajdują się główne place, ulice handlowe i kawiarnie. To przestrzeń, w której życie miasta jest najbardziej intensywne i widoczne.

Passaggiata jest głęboko zakorzeniona w kulturze włoskiej i stanowi symboliczny wyraz włoskiego stylu życia, który ceni sobie relacje społeczne, wspólne spędzanie czasu i celebrowanie codziennych chwil. Jest to także moment, w którym mieszkańcy mogą zrelaksować się po dniu pracy, wchodząc w interakcje z sąsiadami i czerpiąc radość z prostych przyjemności życia. Passaggiata odzwierciedla też włoską filozofię „dolce far niente” – słodyczy nicnierobienia, czyli czerpania przyjemności z odpoczynku i drobnych, codziennych przyjemności.

Spacer w kulturze japońskiej

W Japonii spacerowanie może być postrzegane jako forma sztuki, zwłaszcza w kontekście ogrodów japońskich, które są zaprojektowane z myślą o spacerujących. Tradycyjne ogrody, takie jak te w Kioto, są miejscem medytacyjnych spacerów, gdzie każdy krok jest zaproszeniem do kontemplacji harmonii między człowiekiem a naturą.

Chodzenie w medytacji: Japońska praktyka kinhin to chodząca medytacja, która jest częścią praktyk zen. Polega na powolnym, świadomym chodzeniu, w którym każdy krok jest synchronizowany z oddechem. Spacerowanie w tym kontekście jest formą duchowego treningu, pomagającego w osiągnięciu uważności i wewnętrznej równowagi.

Spacer w kulturze indyjskiej

W Indiach spacerowanie jest często związane z pielgrzymkami. Parikrama to okrążenie świętych miejsc, takich jak góry, jeziora, świątynie, co ma na celu duchowe oczyszczenie i zdobycie łask bożych. Przykładem jest spacer wokół góry Kailash, uważanej za świętą przez wyznawców hinduizmu, buddyzmu, dżinizmu i bön.

W kulturze indyjskiej, zwłaszcza w małych miasteczkach i wsiach, spacerowanie jest częścią codziennego życia. Ludzie często przemierzają pieszo krótkie dystanse do sklepów, szkół czy miejsc pracy, co sprzyja budowaniu więzi społecznych.

Spacer w kulturze arabskiej

W krajach arabskich spacery wieczorne po promenadach (np. wzdłuż Corniche w Abu Zabi) lub po tradycyjnych bazarach (sukach) są ważnym aspektem życia społecznego. Tego typu spacery są okazją do spotkań, rozmów, a także manifestacją życia towarzyskiego i kulturalnego.

W islamie istnieje tradycja pieszych pielgrzymek, takich jak Hadżdż do Mekki, gdzie pielgrzymi pokonują pieszo święte miejsca, w tym siedmiokrotne okrążenie Kaaby. Chociaż nie jest to typowy spacer rekreacyjny, ma głęboki duchowy wymiar i jest aktem oddania i wiary.

Spacer w kulturze afrykańskiej

W wielu społecznościach afrykańskich, szczególnie w regionach wiejskich, spacerowanie jest integralną częścią codziennego życia. Ludzie często przemierzają pieszo znaczne dystanse, by dotrzeć do pracy, szkół czy źródeł wody. Spacer jest naturalnym elementem życia, który również wzmacnia więzi społeczne.

W niektórych afrykańskich kulturach tradycyjne wędrówki, takie jak inicjacyjne podróże młodych chłopców w dorosłość, mają znaczenie rytualne i edukacyjne. Wędrówki te uczą wytrzymałości, orientacji w terenie i umiejętności przetrwania, a jednocześnie mają na celu przygotowanie młodych ludzi do pełnienia ról dorosłych w społeczności.

Spacer w kulturze zachodnich nomadów

Dla nomadycznych społeczności, takich jak Beduini na Bliskim Wschodzie czy Tuaregowie na Saharze, wędrówka jest stylem życia. Przemieszczanie się z miejsca na miejsce jest nie tylko koniecznością, ale też częścią tożsamości kulturowej, sposobem na przetrwanie i nawiązywanie relacji z innymi grupami.

Spacerowanie, niezależnie od kontekstu kulturowego, jest zatem nie tylko aktem fizycznym, ale również głęboko zakorzenionym elementem tożsamości kulturowej i duchowej wielu społeczności na całym świecie.

Teraz kilka uwag na temat spacerowania jako praktyki rozwoju osobistego i duchowego. 

Spacerowanie w buddyźmie

Spacerowanie w buddyzmie, zwłaszcza w kontekście medytacji, odgrywa istotną rolę i jest praktykowane w różnych formach. W tradycji buddyjskiej spacerowanie ma znaczenie zarówno duchowe, jak i medytacyjne, pomagając praktykującym w osiągnięciu uważności, koncentracji oraz wewnętrznego spokoju.

Medytacja chodzona (kinhin)

Jedną z najbardziej znanych form spacerowania w buddyzmie jest medytacja chodzona, znana jako kinhin w tradycji zen. Jest to praktyka, w której uczestnicy spacerują powoli i z pełną uważnością, synchronizując każdy krok z oddechem. Kinhin jest często stosowane jako uzupełnienie medytacji siedzącej (zazen), pomagając w utrzymaniu koncentracji i uważności podczas przerw między dłuższymi sesjami siedzenia. Spacerowanie w kinhin odbywa się bardzo powoli, gdzie każdy krok jest świadomy i pełen uważności. Praktykujący skupiają się na odczuwaniu kontaktu stóp z podłożem, na oddechu i na każdej chwili, co pomaga w rozwijaniu pełnej obecności w „tu i teraz”. W kinhin oddech jest kluczowy. Zazwyczaj wykonuje się jeden krok na każdy wdech i jeden krok na każdy wydech. Ta synchronizacja pomaga uspokoić umysł i skupić się na chwili obecnej, co jest centralnym celem medytacji.

W tym momencie nie sposób nie wspomnieć o Thich Nhat Hanh, wietnamskim mnichu zen, nauczycielu buddyzmu i autorze wielu cudownych książek. Jest on znany z popularyzacji praktyki uważnego chodzenia jako formy medytacji. Jego nauki na temat chodzenia są głęboko spokrewnione z ideą mindfulness, czyli pełną świadomością chwili obecnej.

Thich Nhat Hanh postrzega chodzenie jako okazję do medytacji. Podczas chodzenia można skupić się na każdym kroku, świadomie doświadczając chwili obecnej. Chodzi o to, by być w pełni obecnym, oddychając i uważnie obserwując każdy krok.

„Chodź tak, jakbyś stąpał po Ziemi z miłością.” – Thich Nhat Hanh często zachęcał do chodzenia z pełnym szacunkiem i wdzięcznością dla Ziemi. Każdy krok powinien być łagodny i pełen miłości, co tworzy głębszą więź z naturą i z samym sobą.

„Cud nie polega na tym, by chodzić po wodzie. Cud polega na tym, by chodzić po Ziemi.”

Ten cytat podkreśla, że prawdziwym cudem jest chodzenie uważne, pełne świadomości. W codziennym chodzeniu można znaleźć spokój i radość, jeśli jest ono wykonywane z pełną uważnością.

„Każdy krok może być przyjemnością. Każdy krok może przynieść pokój. Każdy krok może być błogosławieństwem.”

Thich Nhat Hanh również organizował wspólne medytacje w chodzeniu, gdzie grupy ludzi spacerowały razem w ciszy, każdy skupiony na swoim oddechu i krokach. Taka praktyka pomagała wzmocnić poczucie wspólnoty i pokoju.

Dla Thich Nhat Hanha chodzenie było nie tylko fizyczną aktywnością, ale także głęboką praktyką duchową. Pomagało ono w ugruntowaniu się w chwili obecnej, uwolnieniu od stresu i niepokoju oraz w nawiązaniu głębszej więzi z samym sobą i otaczającym światem. Uważne chodzenie, według Thich Nhat Hanha, to sposób na odkrycie cudów życia, które często umykają nam w codziennym pośpiechu.

Jego nauki na temat uważnego chodzenia zachęcają do tego, aby każdą chwilę przeżywać w pełni i świadomie, doceniając każdy krok, każdy oddech i każdy moment życia.

Chodzenie w kontekście buddyzmu therawadyjskiego

W tradycji therawadyjskiej spacerowanie medytacyjne, zwane cankama (z sanskrytu cankramana), jest również powszechną praktyką. Praktykujący chodzą tam i z powrotem wzdłuż określonej ścieżki, koncentrując się na ruchach ciała i rozwijając uważność.

Spacerowanie medytacyjne pozwala na rozwijanie uważności nie tylko w pozycji siedzącej, ale także w ruchu, co jest istotne, ponieważ buddyzm kładzie duży nacisk na uważność w każdej chwili życia. Poprzez skupienie się na każdym kroku, praktykujący mogą rozwijać koncentrację (samadhi), co jest ważnym elementem na ścieżce do oświecenia. Buddyści często podkreślają, że spacerowanie medytacyjne wspiera zdrowie fizyczne, przeciwdziała zmęczeniu po długim siedzeniu i pomaga utrzymać ciało w dobrej kondycji. W buddyzmie spacerowanie może również mieć znaczenie duchowe i symboliczne. 

Pielgrzymki do świętych miejsc, takich jak Bodh Gaja, miejsce oświecenia Buddy, są formą duchowego spacerowania. Praktykujący, przemierzając te miejsca, medytują nad naukami Buddy, zbliżają się do swojego wnętrza i starają się rozwijać duchowość.

Chodzenie w tradycji chrześcijańskiej 

W chrześcijaństwie chodzenie ma zarówno dosłowne, jak i symboliczne znaczenie, często odzwierciedlając duchową podróż człowieka, jego życie w wierze oraz relację z Bogiem. 

W tradycji chrześcijańskiej chodzenie często przybiera formę pielgrzymek, które są fizycznym i duchowym aktem oddania Bogu. Pielgrzymki do świętych miejsc, takich jak Ziemia Święta, Rzym, Santiago de Compostela, są okazją do modlitwy, refleksji i pogłębienia wiary.

Pielgrzymka symbolizuje życie jako podróż ku ostatecznemu celowi, którym jest życie wieczne z Bogiem.

Spacerowanie jako praktyka mindfulness (uważności) 

Spacerowanie jest techniką medytacyjną, która pozwala na głębsze połączenie z chwilą obecną, naturą oraz własnym ciałem. Jest to sposób na rozwijanie uważności w codziennym życiu poprzez świadome, skupione i celowe poruszanie się, często w spokojnym i naturalnym otoczeniu.

W trakcie spaceru w duchu mindfulness, koncentrujemy się na odczuciach związanych z ruchem ciała. Zwracamy uwagę na każdy krok, na to, jak stopy dotykają ziemi, jak poruszają się mięśnie i stawy. Chodzi o to, by być w pełni świadomym swojego ciała w ruchu. Spacerując, możemy skupić się na swoim oddechu. Obserwowanie, jak powietrze wchodzi i wychodzi z płuc, może pomóc w utrzymaniu uważności i wprowadzeniu spokoju do umysłu. Spacer mindfulness to także okazja, by zanurzyć się w otaczającym świecie. Zwrócić uwagę na dźwięki, zapachy, widoki i odczucia, które nas otaczają. To może być szum liści, śpiew ptaków, zapach ziemi po deszczu czy ciepło słońca na skórze. Spacerując, możemy obserwować swoje myśli bez angażowania się w nie. Gdy zauważymy, że nasz umysł odpływa w przeszłość lub przyszłość, delikatnie skierujmy swoją uwagę z powrotem na kroki, oddech lub otoczenie.

Spacer w duchu mindfulness pomaga redukować stres i napięcie, a także wspomaga relaksację. Chodzi o to, by poruszać się powoli, w pełni obecnym w chwili, bez pośpiechu.

Uważne spacerowanie to także czas na praktykowanie wdzięczności za obecny moment oraz akceptacji tego, co jest. Zamiast walczyć z myślami czy emocjami, uczysz się je obserwować i akceptować, takim jakie są.

W ramach podsumowania, żeby nie uleciało i dobrze się zapamiętało 😉, wymienię korzyści spaceru mindfulness:

  • Uważne spacerowanie pomaga obniżyć poziom stresu i napięcia.
  • Regularna praktyka mindfulness wspomaga zdolność koncentracji i skupienia.
  • Pomaga w rozwijaniu głębszej świadomości siebie, swojego ciała i otoczenia.
  • Może poprawić nastrój, zwiększyć poczucie szczęścia i spokoju.
  • Pomaga w lepszym zarządzaniu emocjami i reagowaniu na nie w sposób bardziej zrównoważony.

Jak praktykować spacer mindfulness?

  • Znajdź ciche, spokojne miejsce, gdzie będziesz mógł spacerować bez zakłóceń.
  • Rozpocznij spacer, zwracając uwagę na każdy krok. Odczuj, jak stopy dotykają ziemi.
  • Synchronizuj swój oddech z krokami. Oddychaj głęboko i powoli.
  • Zauważ, co się dzieje wokół ciebie. Nie oceniaj, po prostu obserwuj.
  • Jeśli twój umysł zacznie błądzić, delikatnie skieruj swoją uwagę z powrotem na kroki, oddech lub otoczenie.

Spacerowanie w duchu mindfulness to prosty, a zarazem potężny sposób na rozwijanie uważności i wewnętrznego spokoju w codziennym życiu, choć oczywiście „zwykła” górska wędrówka czy elegancka passagiata też mogą być korzystne i przyjemne …. 😊 Byleby tylko nie zapomnieć o oddychaniu … 😊

Na zakończenie kilka inspirujących cytatów na temat sztuki spacerowania: 

„Utrzymuję zdrowie, często spacerując – przynajmniej cztery godziny dziennie – przez lasy i wzgórza, całkowicie zanurzony w naturze.” 

Henry David Thoreau

„Wszystkie naprawdę wielkie myśli rodzą się podczas chodzenia.”

Friedrich Nietzsche

„Nie wszyscy, którzy wędrują, są zagubieni.”

 J.R.R. Tolkien

„Można poznać więcej o człowieku, idąc z nim na spacer, niż rozmawiając przez lata.”

Sokrates

„Spacer jest duchową rekreacją na świeżym powietrzu.”

Ralph Waldo Emerson

„Spacer jest najlepszym lekarstwem na kłopoty.” 

Charles Dickens

„W każdej przechadzce z naturą człowiek otrzymuje więcej, niż szuka.”

John Muir

„Spacer jest najlepszym lekarstwem dla człowieka.”

Hipokrates

„Nie liczy się cel podróży, ale to, co widzisz po drodze.”

Robert Louis Stevenson

„Spacerowanie jest towarem na wyczerpaniu w czasach, gdy jest najbardziej potrzebne.”

Rebecca Solnit

Te cytaty ukazują różnorodne spojrzenia na spacerowanie – od jego duchowych korzyści, przez kreatywne inspiracje, aż po zdrowotne właściwości. Spacer jest często postrzegany jako coś więcej niż tylko forma aktywności fizycznej, stanowiąc integralną część refleksji, zdrowia i dobrego samopoczucia.

Leave a Comment

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *